Ik zal beginnen met een concrete situatie, maar het is een dilemma waar we al meermalen mee te maken hebben gehad.
Vier kinderen spelen buiten in de sneeuw en met ijsbrokken. Plotseling begint er één te huilen en blijkt dat hij ijs op zijn hoofd heeft gehad. Ik ga naar buiten en zie mijn zoon wegduiken. De anderen geven aan dat hij het was die gooide. Omdat dit de tweede keer is ben ik al aardig kwaad en zeg boos: “Kom jij maar even hier”. In plaats van te komen begint hij uitdagend te grinniken en maakt er een pak-me-dan-als-je-kan-spel van. Ik heb geen zin in spelletjes, dus ik roep hem nog eens en loop naar hem toe. Hij rent lachend weg. Nu word ik echt kwaad, want dit vind ik vreselijk brutaal gedrag. Met stemverheffing: “Ik ga echt niet achter je aan lopen, jij komt hier en anders… (dat weet ik ook even niet wat anders). Gelukkig komt hij dan toch. Ondertussen heb ik begrepen dat het per ongeluk is gebeurd, maar ook al is het per ongeluk dan nog vind ik dat hij dat zijn excuses aan moet bieden. Dat doet hij mokkend en daarna gaan ze lief samen verder spelen.
Helaas komt het ook weleens voor dat hij niet komt in zo’n geval. En wat doe je dan als opvoeder? De keren dat het bij ons is voorgekomen, heb ik zoiets gezegd als: “Ik vind het heel brutaal dat je zo doet, ik ga niet achter je aanrennen, maar we zijn nog niet klaar zo. Je krijgt nu een laatste kans om te komen en anders ga ik er dadelijk eens goed met jou over praten. Denk ondertussen maar na over hoe jij doet en hoe dat voor mij en degene die jij pijn hebt gedaan is”.
Bij het uitpraten zeg ik dingen als: “Dat je een ander pijn doet is niet leuk, misschien is het per ongeluk, maar ook dan moet je er niet voor weglopen. Dat weglopen maakt het nog veel erger dan het is. Dat is voor degene die je pijn hebt gedaan niet aardig en tegen mij is dat heel brutaal. En als je brutaal doet tegen mij vind ik dat echt niet fijn en daarom word ik boos. Snap je dat?” Tenslotte moet hij alsnog zijn excuses aanbieden aan diegene die pijn had door hem.
Als ik het bovenstaande voorbeeld analyseer denk ik dat de oorzaak dat hij zich zo ging gedragen is dat ik meteen boos naar buiten ging. Tien minuten daarvoor was ik al heel boos geworden omdat hij een stuk ijs tegen iemand hoofd had aangegooid. Toen heb ik duidelijk gemaakt dat dat heel gevaarlijk is en dat ik dat echt niet meer wilde zien. Dus nu het toch weer (per ongeluk) gebeurde voelde hij al aan dat ik boos zou zijn. Als ik gewoon rustig naar buiten was gegaan en neutraal had gevraagd wat er was gebeurd was zijn reactie misschien wel heel anders geweest.
De andere kant is dat hij moet leren om te praten als hij vindt dat hij onrechtvaardig behandeld wordt. Het komt namelijk wel vaker voor dat hij loopt te mokken en dan blijkt later dat hij vond dat hij onterecht behandeld is of dat iemand niet heeft gedaan wat hij had beloofd. Dit uit zich vaak door explosief of teruggetrokken gedrag. Voordat je het weet blijf je hem (negatieve) aandacht geven, is de sfeer verpest en ben je zo een kwartier verder. Tegenwoordig probeer ik dat te voorkomen door te zeggen: “ik ga nu even niet met jou praten, maar dadelijk mag jij mij vertellen hoe het volgens jou zit. En vertel ik hoe ik erover denk” Ik laat hem dan wel ergens alleen zitten of spelen zodat hij even rust heeft.
