OPINIE Ouders en kinderen hebben nog nooit zo dicht bij elkaar gestaan. Toch is er een kloof te zien in het omgaan met verantwoordelijkheid. Daarin vertonen jongeren een zekere machteloosheid. En afgaande op de Miljoenennota is straks niet meer alles voor ze geregeld. Dat kan nog best ingewikkeld worden.

In de Miljoenennota zegt het kabinet dat het de zorg voor de jeugd beter wil laten aansluiten op de eigen kracht van jongeren en hun ouders. De vraag is echter of ouders hun primaire verantwoordelijkheid wel kunnen dragen, of ze de opvoeding van hun kinderen nog wel aankunnen. Een paradoxaal effect van de kleinere afstand tussen ouders en kinderen is namelijk een grotere kloof tussen jong en oud.

Alles kan, alles mag Kinderen hoeven hun ouders niet meer met u aan te spreken, of te wachten met spreken totdat hen iets gevraagd wordt. Er is sprake van een verstandhouding waar alles kan en mag. Ze zijn opgevoed in vrijheid en voorspoed, leven intens en zijn gefascineerd door uiterlijk, spanning, status en netwerken. De jongeren van nu staan te boek als individualistisch, zelfstandig en assertief.

Daarmee verschillen zij van hun ouders die vaker als bescheiden, sober en terughoudend gekarakteriseerd worden. Zo kan het gebeuren dat de verschillen tussen generaties groter worden terwijl de afstand tussen ouders en kinderen juist kleiner wordt.

Vraatzucht en alcoholmisbruik Dat de traditionele kloof tussen ouders en kinderen kleiner is geworden, valt toe te juichen. De autoritaire verhoudingen van vroeger waren niet bepaald gunstig voor de persoonlijke ontwikkeling tot een zelfstandig, kritisch mens. Het verdwijnen van de vanzelfsprekende gezagsverhoudingen heeft er echter ook toe geleid dat ouders het belang van zelfbeheersing en verantwoordelijkheidszin nauwelijks meer op hun kinderen weten over te dragen. En dat heeft negatieve effecten, voor de opvoeding en de samenleving.

De gevolgen komen bij jongeren onder meer tot uiting in vraatzucht, alcoholmisbruik, schooluitval, schulden en publieke agressie. De ouders worden ondersteund door een inmiddels compleet leger aan hulpverleners, en zijn zelf niet in staat om deze problemen (alsnog) onder controle te krijgen.

Jongeren gaan er vanuit dat er altijd hulp is In De grenzeloze generatie, een analyse van 25 jaar waarden- en opinieonderzoek door bureau Motivaction, blijkt dat jongeren altijd op zoek gaan naar grenzen om ze vervolgens te overschrijden. Dat is niet nieuw, dat doen jongeren per definitie. Wat wel nieuw is, is dat de ouders hun kinderen in het afgelopen kwart eeuw steeds vrijer zijn gaan opvoeden. Een trend die is versterkt door internet. Jongeren vinden op internet al heel snel wat ze willen vinden.

Gezamenlijk hebben die twee factoren, vrijere opvoeding en internet, er voor gezorgd dat jongeren anders in het leven staan dan hun ouders. Jongeren tonen veel minder maatschappelijke belangstelling dan hun ouders en ook hun empathie is beduidend minder. Neem bijvoorbeeld de zorg voor het milieu: jongeren vinden het milieu niet spannend en doen er weinig aan. Ze vertrouwen erop dat het bedrijfsleven en de overheid er wel een oplossing voor vinden.

Ook het gevoel voor gemeenschapszin en de betrokkenheid op anderen zijn bij jongeren minder ontwikkeld dan bij hun ouders. Jongeren gaan ervan uit dat er altijd instanties zijn die ingrijpen wanneer zaken dreigen mis te lopen. De overheid of het bedrijfsleven regelen het wel, dus zij hoeven zich er niet druk om te maken. Aan die houding kun je zien dat de jongeren zijn opgegroeid in een periode van overvloed, van grenzeloosheid. Alles werd voor hen geregeld: als ze te dik zijn of schulden hebben; er was altijd wel een instantie om je eruit te redden.

Verandering De vraag is of dit gaat veranderen. In de Miljoenennota worden tal van bezuinigingen op zorg en welzijn aangekondigd en gaat de regering de burger ook meer op zijn eigen verantwoordelijkheid aanspreken. Maar dat laatste kan nog best ingewikkeld worden, want jongeren die zijn opgevoed met de idee dat er altijd een instantie klaar staat om hen uit de problemen te helpen, ze zijn opgevoed met een zekere machteloosheid. Een machteloosheid die je breed in de samenleving terug ziet. Bijvoorbeeld: het jonge boefje dat zich op de straat of in het park misdraagt, wordt niet of nauwelijks door andere burgers gecorrigeerd.

In de Miljoenennota geeft de regering weliswaar aanzetten tot wijziging van het jeugdbeleid en benadrukt zij het belang van burgerschap, maar draagt zij nauwelijks bij aan het creëren van gezonde opvoedingsverhoudingen.

Om die te realiseren moeten ouders weer enige distantie betrachten tegenover hun kinderen. Om in dezelfde paradox te blijven: door grotere afstand in de opvoeding kan de kloof tussen jong en oud worden verkleind. Ruim een jaar geleden hebben wij een contigent 19-jarigen geïnterviewd en hen gevraagd: als jij kinderen hebt, hoe ga je ze dan opvoeden? Vrijwel alle respondenten antwoordden toen: strenger. Duidelijker kan een antwoord niet zijn, lijkt mij.

via Verdwijnen van ouderlijk gezag op kind heeft keerzijde – Kloven in Nederland – TROUW.